توزیع زمانی ومکانی منگنز
نهشتههای منگنز دارای گسترش وسیعی در زمان و مکان هستند. تشکیل آنها در طی طول اکثر دورانهای زمینشناسی وجود داشته است و به وفور روی قاره ها و کف اقیانوسهای امروزی و دریاهای کم عمق و دریاچه ها توزیع شدهاند.
نهشتههای موجود در روی زمین متعلق به سازندهای زمین شناسی با سنین مختلف از پرکامبرین تا عهد حاضر هستند. در حوضههای رسوبی امروزی، شواهد نهشته شدن اکسیدهای منگنز رسوبی از ائوسن (55میلیون سال) به بعد یافت شده است و این فرآیند حتی تا امروز ادامه دارد. فاکتورهای مختلف کنترل کنندهی تحول این سیاره شامل فعالیت تکتونیکی، ولکانیسم و تغییرت آب وهوایی به طور پیوسته یا منفرد در ارتباط با هم بودهاند. جهت توضیح توزیع نهشته های منگنز در فضا و زمان هیچ مدلی تا کنون به شکل بارزی ارائه نشده است.
تلاشهای متعددی جهت تخمین وسعت نهشتشدن منگنز در طی پرکامبرین، پالئوزوئیک، مزوزوئیک و سنوزوئیک برپایه داده های بدست آمده از نهشتههای زمین انجام شده است. اما پارامترهای متغیری به کار برده شده و اطلاعات ناکامل راجع به وسعت نهشته ها مانع از هر گونه ارزیابی دقیق شده است. با این وجود، تصویر کلی نشان میدهد که تمرکز کانسنگهای منگنز بیشتر در طی دوران سنوزوئیک بوده است. مهمترین دوره متالوژنیک کانسنگهای منگنز الیگوسن است که توسط نهشتههای موجود در قسمت اروپای جنوبی شوروی سابق و بلغارستان شناخته شده است. در ناحیه اورازازاتی در مراکش یک ایالت منگنزدار شناخته شده است ، جاییکه در یک منطقه به قطر Km100، بیش از 80 نهشته کانسنگ منگنز، با دامنهی سنی از پرکامبرین تا میوپلیوسن وجود دارد.
Strakhov, (1969) اصول زیر را در خصوص نهشتههای منگنز که هم اکنون روی قارهها واقع شداند بیان نموده است:
(a) : تشکیل نهشتههای کانسنگ منگنز و کانسنگهای سه تایی Al-Fe-Mn در پرکامبرین خیلی گستردهتر از پریودهای بعدی زمین شناسی بود.
(b) : در Al-Fe-Mn سهتایی، منگنز همیشه بیشترین تمایل را به مهاجرت دورتر در داخل حوضه رسوبی به علت قابلیت تحرک زیاد داشته است. در پرکامبرین آغازین، مقدار بالاتر CO2 در اتمسفر و pH پایین در سطح آب، مهاجرت سهگانه را در کل آسان میساخته است و منگنز بیشتر به سمت قسمت های پلاژیک حوضه جابجا شده است. با کاهش CO2 در اتمسفر و افزایش pH آب های طبیعی، منطقه رسوب گذاری کانسنگ منگنز به محیطهای نزدیک به ساحل منتقل شد. انحلال، مهاجرت و راسب شدن منگنز به به علت کاهش CO2 در اتمسفر به تدریج از پرکامبرین تا امروز کاهش یافت.
(c) : نهشتههای کانسنگ منگنز در زون های سیلتی، رسی و سیلیس اوپالین و در کربناتها وجود دارد.
(d) : توزیع کانسنگهای منگنز رسوبی با سن فانروزوئیک دارای کنترل آب وهوایی گسترده است که اکثراً در زونهای مرطوب نهشته شده است. نهشتهها هرگز در مناطق یخبندان دایم تشکیل نشدهاند و اکثراً محدود به زون های آب و هوایی مرطوب گرمسیری تا نیمه گرمسیری و به صورت استثنائی در مناطق معتدل و خشک هستند.
(e) : چهار چوب تکتونیکی برای نهشتشدن کانسنگ منگنز به شکل تدریجی از موقعیت ژئوسنکلینال در پرکامبرین به موقعیت پلاتفرم در سنوزوئیک تغییر کرد. اینجابجایی در نتیجه محدودیت تدریجی مناطق ژئوسنکلینال به یک تغییر در جنبه های ژئومورفیک با زمان بود.
(f) : نهشتههای هر فلز در مجموعۀ سه تایی Al-Fe-Mn ضرورتاً منفرد و متناوب نیستند.
نتایج اخیر کم و بیش مرتبط با نهشتههای کانسنگ منگنز روی قارهها میباشند ولی ظاهراً
با نهشتههای Mn و Fe-Mn در حوضههای امروزی در تضاد میباشند
Strakhov, (1969) تخمین زد که نهشته های کانسنگ منگنز در پرکامبرین گسترده بودند و بعداً کاهش یافتهاند. فرضیات(1969) Strakhov, درباره جابجایی زون کانسنگ منگنزاز پلاژیک به منطقه نزدیک ساحل واز ژئوسنکلینها به پلاتفرم ها با گذر زمان همچنین تایید کاملی به رخداد گستردهتر نهشتههای منگنز در مناطق پلاژیک که در حوضه های امروزی یافت نمی شود، است.
با درنظر گرفتن کنترل آب و هوایی مهاجرت کانسنگ های منگنز و نهشتگذاریBostrom, (1970) Bostrom and Fisher, (1972) بالاترین تمرکز Mn و اندکی عناصر کمیاب را در پریودهای یخچالی در رسوبات پلاژیک و در پریودهای بین یخچالی در رسوبات همی پلاژیک اقیانوسی امروزی مشاهده نمودند. Ericson and wollin, (1973) گرچه پوشش های اکسید منگنز پوستههای(tests) فرامینیفرها را ارائه میدهند که ویژه آب وهوای سرد است، نتیجه گرفتند که عموماً توزیع اکسید های منگنز مستقل از آب و
هوا در حوضه های اقیانوسی امروزی هستند. این مشاهدات متناقض ممکن است از فاکتورهای دیگری مانند ولکانسیم تاثیر بپذیرد و یا اینکه به خوبی درک نشده است.
رخداد نهشتههای کانسنگ منگنز به طور ترجیحی در زونهای سیلتی- سیلیس اوپالین و زونهای کربنات، علاوه بر نهشتههای قدیمیتر، در نهشتههای جدید نیز تایید شده است.
نهشتههای منگنز پرکامبرین در کشورهای مختلف در سازندهای با سنین متغیر وجود دارد. به صورتی که اکثر نهشتهها و سنگهای در برگیرنده دگرگون شدهاند، سن رادیومتری تنها سن حادثه دگرگونی را نشان میدهد و سنین واقعی تشکیل نهشتههای رسوبی اغلب نامشخص است. نظر به ساختار پیچیدهی اکثر سازندهای پرکامبرین اغلب تعیین ارتباط چینهشناسی سکانسهای دگرگونه مشکل و گاهی غیر ممکن است. با اعتراف به این مسایل، قدیمیترین نهشتههای کانسنگی منگنز رسوبی دگرگونی از گروه کانسنگ آهن هند (Ma2950-3200) وسریهای ریوداس ولز[1] ، برزیل (Ma 2700<) توصیف شده است.
Varentsov, (1964) ذکر نمود که نهشته های منگنز به سن مزوزوئیک تنها 0.003- 0.004 درصد ذخایر جهان را در بر میگیرد. ازاینرو با وجود اینکه نهشتههای بزرگی در این دوران کشف شده است،
( گروت ایلندت در استرالیا و مولانگو در مکزیک) اما از لحاظ ذخایر کانسنگی این دروران دارای اهمیت خیلی کمتری نسبت به دیگر دروانهاست. همانند پرکامبرین و پالئوزوئیک، در مزوزوئیک نیز درصد بزرگتری از نهشتههای منگنز روی پلاتفرمها قرار گرفتند. تعدادی با منشاء ولکانیکی در موقعیت ژئوسنکلینال و بخش عمدهی آنها دارای منشاء رسوبی و تخریبی هستند.
دوران سنوزوئیک با ماکزیمم گسترش نهشتههای منگنز مشخص میشود. غنیترین تجمعات کانسنگی روی قارهها در سازندهای به سن الیگوسن بعنوان مهمترین کانسارهای منگنزدار بوده که در قسمت اروپایی شوروی، بلغارستان و حاشیهی دریای سیاه محدود است. عمدهترین نهشتههای منگنز به این سن روی قارهها و پلاتفرمها وجود دارد. در همان زمان نهشت شدن منگنز بطور بیسابقه در قسمت های پلاژیک عمیق اقیانوسهای امروزی در همه سکانسها از ائوسن تا امروز یافت شده است. نهشتههای فرومنگنز دریاهای حاشیهای و دریاچهها اکثراً به سن سنوزوئیک هستند.
3.Rio das vehlas
